Bitkiler Hava Tahmininde Bulunabilir Mi?

Her özelliği dikkat çekici olan bitkilerin hava tahmininde bulunabilme özelliklerinin de olduğu bilinmektedir. Bitkiler bu tahmini, önce fizyolojik, sonra morfolojik olarak gösterebilirler.

Bitkilerin hava tahmininin ardından olası ‘uygun olmayan’ hava şartlarına karşı kendilerini savunmak amacıyla bu fizyolojik değişimleri yaptığı bilinen bilimsel bir gerçektir. Örneğin; çim bitkisi yapraklarının kuru olması rüzgârın ve yağmurun habercisidir. Çim bitkisi yapraklarına çiy düşmüş olması, o gün -yüksek ihtimalle- yağmurun yağmayacağına ‘işaret’ eder.

Bazı bitkiler hava nemli iken, yağmurun yağacağını ‘tahmin’ ettikleri için yapraklarını büzerler. Bir papatyagil olan gümüş devedikeni (Carlina acaulis) bitkisi buna iyi bir örnektir. Gümüş devedikeni (Almanca isminin karşılığı ‘hava devedikeni’) bitkisi yağmur yağmadan önce yapraklarını kendi içlerine ‘koruyucu’ bir şekilde kapatır. Peter Wohlleben’in “Hava Dedektifi: Doğanın Gizli İşaretlerini Yeniden Keşfetme’’ adlı kitabından alıntı yaparak yazdığı bir makalede; geçmişte insanların yaklaşan yağmurun erken uyarısını haber vermek için bu bitkinin (gümüş devedikeni) çiçeklerini ön kapılarına astıklarını not düşmüştür.

Bazı bitkiler ise mevsimsel tahminlerde bulunabilir. Elma ve fındık gibi ağaçlar buna örnektir. 2011 yılında Bulgaristan’da yapılan etnobotaniksel bir araştırmaya göre bu ağaçların meyvelerinin fazla olduğu yılın kış mevsiminin şiddetli geçeceğine işaret ettiği tespit edilmiştir. Aynı çalışmada armut ağaçlarının yapraklarının alt dallardan düşmeye başlaması da kış mevsiminin şiddetli ve uzun geçeceğini gösterdiği tespit edilmiştir. Bununla beraber civanperçemi bitkisinin (Achillea sp.) bol çiçek açtığı yıl, kış mevsiminin iyi geçeceğini müjdelediği not edilmiştir.

Yapılan araştırmalar bitkilerin hava tahminlerinde pekâlâ bulunabildiğini, hatta daha da ötesini; doğal afetleri dahi tahmin edebildiğini açıkça göstermektedir. Londra’nın Kew Bahçeleri’nde yapılan bilimsel deneylerde Hint meyankökünün (Abrus precatorius) elektriksel ve manyetik etkilerin her türüne olan duyarlılığı nedeniyle hava tahminlerinde kullanılabileceği tespit edilmiştir. Yapılan ilk deneyler sonucunda botanikçiler bu bitkinin; siklonları, kasırgaları, tornadoları, yer sarsıntılarını ve yanardağ patlamalarını önceden kestirmekte yardımcı olabileceğini ortaya koymuşlardır.

Bitkiler bu işaretleri ‘savunma’ amaçlı (abiyotik müdahalelere karşı) kullanırken, insanlar (ve/veya diğer hayvanlar) da bu işaretlere göre uygun olmayan hava koşullarına karşı tedbir alabilirler. Ancak Meteoroloji biliminin son yüzyıldaki önemli derecede büyümesi, özellikle eski insanların -yaptığı gibi- doğaya, hayvanlara ve bitkilere bakarak hava tahmininde bulunup, buna göre tedbirler alma alışkanlığının da tarih olduğu bir gerçektir.

Bu yazı Muhyettin Şentürk’e aittir ve ilk olarak 3 Kasım 2018 tarihinde www.bilimoloji.com sitesinde yayımlanmıştır.

Kaynaklar:

Nedelcheva, A., Doğan, Y. 2011. Usage Of Plants For Weather And Climate Forecasting In Bulgarian Folk Traditions. Indian Journal Of Traditional Knowledge, Vol. 10(1), January 2011, pp. 91-95.

Pınar, M. 2013. Gözlemlerle Hava Durumu Tespitleri. (http://www.acikbilim.com/2013/02/dosyalar/gozlemlerle-hava-durumu-tespitleri.html).

Şentürk, M. 2018, Temmuz. ‘Bitkiler Kendilerini Savunabilir mi? (https://bilimoloji.com/bitkiler-kendilerini-savunabilir-mi/).

Tompkins, P., Bird, C. 1983. The Secret Life of Plants (Bitkilerin Gizli Yaşamı). Sungur Yayınları. Araştırma-5. İstanbul. (Çeviri: Sulhi Dölek).

Wohlleben, P. 2018. How To Predict The Weather From Aircraft Contrails And Giveaway Signs By Plants And Animals. (https://inews.co.uk/news/long-reads/predicting-weather-detective-nature-forecast-peter-wohlleben/).