Alev Günal
Gelişen teknoloji ile birlikte, sağlık sektöründe de oldukça sık başvurulan yapay zeka, salgınlarla ve virüslerle mücadelede birçok katkıda bulunabilir. Yaygın olarak A.I. (Artificial Intelligence) olarak bilinen yapay zeka, yaklaşmakta olan bir salgın hakkında bizi uyarabilir ve bize hazırlanmamız için yeterli zamanı verebilir. Ayrıca yaklaşmakta olan bir salgın hakkında uyarmakla kalmayıp, aynı zamanda yeni tedavileri ve aşıları, her zamankinden daha hızlı tanımlamamıza, geliştirmemize ve ölçeklendirmemize yardımcı olabilir.
COVID-19 salgını, bir aydan daha uzun bir süre önce hayal bile edilemeyecek şekilde, insanların günlük hayatını değiştirdi. Birçok insan için, yaşamlar dört duvarda arasında geçiyor. Dünya’da restoranlar, mağazalar ve tiyatrolar kapatıldı. Milyonlarca insanın mali durumu gittikçe daha da istikrarsızlaşıyor. Bu yazının yayımlandığı 15 Nisan 2020 tarihi itibariyle, dünya çapında yaklaşık 2 milyon kişinin COVID-19 testi pozitif çıktı ve yine bu tarihe kadar, 126.000’den fazla insan öldü. Bu tarihten sonraki durumun ne olacağı, vaka sayısının ne zaman azalmaya başlayacağı belirsiz. Araştırmacılar, salgını durdurabilmek için, dünyanın dört bir yanında var güçleriyle çalışıyorlar. Covid 19’u iyileştirebilecek veya yakalanmayı önleyebilecek tedavi yöntemleri henüz geliştirilemedi. Çeşitli çalışmalar umut verse de belli bir zaman geçmeden, aşı veya ilaçların etkilerini – yan etkilerini öngörebilmek mümkün değil.
Küresel veritabanlı yapay zekâ şirketleri, çok sayıda kaynaktan gelen bilgileri analiz etmek ve 100’den fazla bulaşıcı hastalığı izlemek için yapay zeka destekli algoritmalar kullanmaktadır
Peki yapay zeka COVİD-19 ve diğer olası salgınlar ile ilgili nasıl destek olabilir?
- Bu tür ilk karşılaşılan, mutasyona uğramış ancak oldukça hızlı yayılan virüsleri, daha yakından tanıma evresinde; gerekli çalışmalar, araştırmalar ve karşılaştırmalar için gereklidir.
- Virüse yakalananlara yapılan müdahalelere rehberlik etmek için gereklidir.
- Kamusal verilere ulaşıp, verileri detaylı analiz etmek için gereklidir.
- Söz konusu virüsle, salgınla ilgili makaleleri birbiriyle kıyaslayarak, sağlık çalışanlarının sorularına cevaplar bulmanın yanında, önceki hastaları ve tedavilerini inceleyen yapay zekâ algoritmaları, yeni tedavileri keşfetmeye yardımcı olacaktır.
- Seyahat güzergâhlarını ve uçuş yollarını analiz ederek, hastalığın bulunduğu bölge dışında başka hangi şehirlere bulaşabileceğini tahmin ederek, salgının haritasının ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
- Yeni ilaçların bulunmasını ve geliştirilmelerini sağlamaya yardımcı olabilecekler. Virüsün genom dizisini yeniden yaratarak, doğru bir genom dizisine ve virüsün tam bir kopyasına sahip olduktan sonra, virüs için teşhis testlerini hızlı bir şekilde geliştirebilmek ve doğrulayabilmek mümkün olacaktır. Böylece klinik denemelere girecek aşı adayları daha hızlı ortaya çıkacaktır.
- Yapay zekâ, potansiyel ilaçlar için, binlerce molekülü kısa zamanda başarıyla tanımlamayı başarabilir ve araştırmacıların erişimine açarak küresel çapta katkı sağlayabilir. Bu tür bir hız ve ölçeklenebilirlik ile neler yapılabileceğini hayal edin!
- Yapay zeka, sağlık uzmanları üzerindeki yükü azaltarak ve hastalara uygun bakım prosedürlerini hatırlatarak, salgının yönetilmesine ve ölümlerin en aza indirilmesine yardımcı olabilir.
- Sosyal medya verilerini inceleyerek insan davranışlarını ve potansiyel salgınları tahmin etmek için bile kullanabilecek.
Dünya’da salgınlarla mücadelede yararlanılabilecek en gelişmiş yapay zeka algoritmalarına sahip şirketlerden bazılar; Benevolent AI, BlueDot AI, Insilico. Bu firmaların yanında, robotlar ve drone’lar da hiç olmadığı kadar kullanılmaya başlandı. Drone’lar malzeme temin etmede oldukça yardımcılar.
Singapur’daki Alexandra Hastanesi yönetimi, COVID-19 teşhisi konan hastalara ve virüs bulaştığından şüphelenilenlerin bulunduğu izole alanlara, ilaç ve yemek sağlamak için BeamPro adlı bir robot kullanacağını açıkladı. Doktorlar ve hemşireler robotu odanın dışından bir bilgisayar kullanarak kontrol edebilecek ve ekrandan kamera aracılığıyla hasta ile konuşabilecekler.
Hastanenin sağlık inovasyon direktörü Alexander Yip, Mart ayında CNA ile yaptığı röportajda, robotun izole edilen hastalarla “temas noktalarının” sayısını azaltarak sağlık çalışanları için riski azalttığını belirtti.
ABD’li Xenex şirketi, hastane odalarını dezenfekte eden robotların taleplerinde oldukça fazla artış yaşandığını, Xenex’in LightStrike robotlarının 500’den fazla sağlık kuruluşunda kullanıldığını, dünyanın her yerinden talep aldıklarını ve salgın nedeniyle konuşlandırılan robotların sayısının gün geçtikçe arttığını belirtti. Ayrıca Fransa’daki Shark Robotics yaklaşık bir ay önce bir dekontaminasyon ünitesini test etmeye başladı ve sipariş almaya başladı. Dekontaminasyon; kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer ajanların insan vücudundan, eşyalardan ve çevreden uzaklaştırılması veya etkisizleştirilmesi yoluyla insanların, eşyaların ve çevrenin güvenliğinin sağlanmasıdır.
Tüm dünyanın hazırlıksız yakalandığı ve Devlet yöneticilerinin çok hızlı kararlar vermek zorunda kaldıkları böylesine belirsiz bir zamanda, yapay zekâya duyulan ihtiyaç kaçınılmaz! Değişen ve gelişen dünyamızda, Koronavirüs gibi yeni tanıştığımız, herkesi etkisi altına alan bir virüs ve yarattığı salgın ile mücadelede, salgının üstesinden gelme konusunda yapay zekânın desteği ve faydası kaçınılmaz! Bu konuda en kısa zamanda yeni gelişmelerin; aşıların ve tedavilerin geliştirilmesini umuyoruz!
Kaynaklar:
https://www.wired.com/story/researchers-deploy-ai-better-understand-coronavirus/
https://time.com/5780683/coronavirus-ai/
https://coronavirus.medium.com/
Görsel:
https://oodaloop.com/
Muhyettin Şentürk
Nurseli Yıldız
Sedef ACIR