Kuzey Kutbunun En Büyük Ozon Deliği Kapandı | Bilimya

Kutuptaki çok güçlü bir girdap, ozon deliğinin bir ay boyunca açık kalmasına sebep oldu, şimdilerde ise tamamen kapalı. Peki nasıl?”

Avrupa Birliği Kopernik Atmosfer Gözlem Merkezi araştırmacıları, Kuzey Kutbu üzerinde şimdiye kadar tespit edilen en büyük ozon deliğinin yaklaşık bir aydır belirgin hale geldiği ve son zamanlarda ise bu deliğin kapandığı bilgisini verdiler.

Atmosfer Gözlem Merkezi araştırmacıları, “Eşi benzeri görülmemiş 2020 Kuzey Yarım Küre ozon deliği sonunda kapandı.” şeklinde tweet attı.

Ozon tabakasındaki delik, (gezegeni ultraviyole radyasyondan koruyan Dünya atmosferinin bir kısmı) ilk defa Mart ayının sonunda, soğuk havayı sıra dışı rüzgarların arka arkaya birkaç hafta boyunca Kuzey Kutbu üzerinde hapsetmesiyle açıldı.

Bu rüzgarlar kutup girdabı olarak bilinir. Kutup bölgesinde yüksek irtifa bulutlarının oluşumuna yol açan soğuk havayı hapseden dairesel bir kafes oluştururlar. Bulutlar, klor ve brom gibi insanoğlunun sebep olduğu hava kirliliğiyle karışıp atmosferdeki Grönland boyutunun kabaca üç katı kadar büyük bir delik açana kadar çevredeki ozon gazında sürüklenirler.

Avrupa Uzay Ajansı’nın araştırmalarına göre, Güney Kutbu’nda her sonbaharda büyük bir ozon deliği açılırken, bu deliklerin oluşmasına sebep olan koşullar Kuzey Yarım Küre’de daha nadirdir. Kuzey Kutbu’nda ki ozon deliği, bu yıl soğuk havanın sadece normalde olandan çok daha uzun süre yoğun olması nedeniyle açıldı.

Geçtiğimiz haftanın sonlarında, o kutup girdabı parçalara ayrıldı. Kopernik Atmosfer Gözlem Merkezi araştırmacıları, ozon açısından zengin havanın Kuzey Kutbu’nun üzerindeki alana geri dönmesi için bir yol oluşturduğunu söyledi. Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nde atmosfer bilimcisi olan Martin Dameris, Nature dergisinde, “Benim bakış açımdan, Kuzey Kutbu’nda ilk kez gerçek bir ozon deliğinden bahsedebiliriz.” dedi.

Bu arada, yaklaşık kırk yıldır var olan Antarktika ozon deliği, öngörülebilir gelecek için mevsimsel bir gerçeklik olarak kalacaktır. Bilim adamları deliğin kapanmaya başlayabileceği konusunda iyimserler; Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 2018 yılında yapılan bir değerlendirme, güney ozon deliğinin 2000 yılından beri her on yılda yaklaşık %1 ila %3 oranında daraldığını keşfetti. Ancak yine de en az 2050’ye kadar tamamen düzelmeyeceğini de eklediler.

Küresel ısınmadan kaynaklanan Antarktika sıcaklıkları deliğin görünen daralmasında kısmen payı var ama daha çok 1987’de yürürlüğe giren ozon tabakasına zarar veren kirleticilere küresel yasak getirilen Montreal Protokolü’nden de kaynaklanmaktadır.

Deliğin kapanmasında bir başka seçenek, son zamanlarda dünya çapında ortaya çıkan pandemiden dolayı sosyal hayatı sınırlanan insanların daha az kirlilik yaymasının da büyük bir rolü olduğunu söylemeden geçmeyelim.

Kaynak: https://www.scientificamerican.com/article/north-poles-largest-ever-ozone-hole-finally-closes/

https://www.nature.com/articles/d41586-020-00904-w

Çeviren: Beyza Zeynep Kurt