Kutsal Adaçayı

Adaçayı, Salvia officinalis L., Labiatae/Lamiaceae familyasının önemli bir üyesi olan, çok yıllık ve otsu yapılı bir bitki türüdür. Yaklaşık 900 türü barındıran Salvia cinsi içerisinde önemli bir yere sahip olan adaçayı, coğrafi dağılım olarak oldukça geniştir. Özellikle Orta Doğu ve Akdeniz havzası bu bitkinin doğal yayılış alanları arasında gösterilmekle birlikte, günümüzde dünya genelinde, özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika kıtalarında yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Adaçayı aynı zamanda yüzyıllar boyunca insanların hayatına dokunmuş, kültürlere renk katmış bir bitkidir. 13. Yüzyıldan kalma bir dizede;

“Eğer dikmişsen adaçayı bahçeye

Ne gerek var artık ölmeye”

Adaçayına atfedilen uzun ömürlülük ve sağlık verme özelliğini vurgulamıştır.

Başka bir efsaneye göre de Meryem Ana, bebek İsa ile birlikte kaçarken saklanacak bir yer aramış ve tüm çiçekler ona sırtını dönmüşken, sadece adaçayı kollarını açarak ona sığınma imkânı sunmuştur. Bu iyiliği karşılığında Meryem Ana, adaçayına insanları hastalıklardan koruyacak ve onlara uzun ömür verecek bir güç vermiştir. O günden beri adaçayı, bu kutsal görevi yerine getirerek her yıl çiçek açmaktadır.

Yapılan araştırmalar, adaçayında bulunan fitokimyasalların birçok hastalığın tedavisinde kullanılabilecek potansiyele sahip olduğunu göstermiştir. Adaçayının gövdesinde linalool, çiçeklerinde alfa-pinen ve sineol, yapraklarında ise bornil asetat, kamfen, kafur, humulen, limonen ve tuyon gibi fitokimyasallar bulunmaktadır. Ayrıca adaçayı özütü, rosmarinik asit ve ellagik asit gibi önemli bileşenler içermektedir. Yapılan bir deneyde, bu özütün bilişsel fonksiyonları ve hafızayı güçlendirici etkisi olduğu tespit edilmiştir. Özellikle Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklarda adaçayı, umut veren bir bitki olarak değerlendirilmektedir.

Binlerce yıldır şifa kaynağı olarak kullanılan adaçayı, geleneksel tıpta önemli bir yere sahiptir. Adaçayının faydaları ve kullanım alanlarını şu şekilde açıklayabiliriz: Mide ve bağırsak gazlarını giderir, bulantıyı keser. Uyarıcı özelliği sayesinde kan dolaşımını düzenler. Kaynatılıp soğutulduktan sonra gargara yapıldığında bademcik ve diş eti iltihaplarında faydalıdır. Depresif hallerde ve buna bağlı sinirsel titremelerde kullanılır.

1 litre suya 20 gram kadar karıştırılıp kaynatılmalı ve günde 1-2 bardağı geçmeyecek şekilde tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Ancak, hamilelik ve emzirme döneminde, bazı ilaçlarla birlikte kullanıldığında ve bazı sağlık sorunlarında yan etkileri olabilir. Bu nedenle, adaçayı kullanmadan önce mutlaka bir sağlık uzmanına danışılması önemlidir.

Kaynaklar

1) Walker, J. B.; Sytsma, K. J.; Treutlein, J.; Wink, M. (2004). “Salvia (Lamiaceae) is not monophyletic: implications for the systematics, radiation, and ecological specializations of Salvia and tribe Mentheae”. American Journal of Botany.

2) Mosaic, I. O. V.C. (2005). Shahid Ali (Doctoral Dissertation, Aligarh Muslim University Aligarh (India).

3) Ermiş Faruk K. Şifalı otlar 1. Cilt, Print City Tesisleri, İstanbul, 2003.

4) Ahmad Ghorbani, Mahdi Esmaeilizadeh, Pharmacological properties of Salvia officinalis and its components, Journal of Traditional and Complementary Medicine, Volume 7, Issue 4, 2017, Pages 433-440.