Botanikçi Yönüyle Jean-Jacques Rousseau

Filozof, yazar, müzisyen ve botanikçi olmasıyla çok yönlü bir bilim insanı olan Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) İsviçre, Cenevrelidir. Fikirleri büyük yankı uyandırmış ve önemli bir kişilik olarak tarihe adını yazdırmıştır. Öyle ki Rousseau, Fransız Devrim’ine yön vermiş, zemin hazırlamış kişilerdendir.

Rousseau daha çok felsefi yönüyle bilinen biri olmasına rağmen onun bitkilere olan ilgisi ve botanik çalışmaları birçok kaynakta geçmektedir. Felsefik olarak da natüralizmi temel alan düşünceleriyle Rousseau adeta bu fikirlerine somut örneklerle çalışma imkânı bulmuş ve bitkilerle iç içe bir meslek hayatı sürdürmüştür.

40’lı yaşlarında iken bir bitki bilimci (Jean-Antonie d’lvernoise) arkadaşı sayesinde botaniğe ilgi duymaya başlayan Rousseau canlılarda isimlendirme sisteminin babası olarak kabul edilen Linnaeus’un eserleri ve çalışmaları ile bu zamanlarda tanışmıştır. Gezilere, bitki araştırmalarına katılıp bitkiler toplamış ve bitki merakının büyük bir tutkuya dönüştüğünü yazmış olduğu mektuplarındaki itiraflarında görebilmekteyiz. Ömrünün son yıllarında yazmış olduğu ‘Yalnız Gezerin Düşleri’ isimli kitabında da Rousseau’un botanik merakı dikkat çekmektedir.

Rousseau’un botanikte uzmanlaştığını Madelon Delessert isimli öğrencisine göndermiş olduğu mektup serisi şeklinde bir botanik kursu vermesinden görebilmekteyiz. Bitkileri, isimlendirmeleri, sınıflandırmaları detaylıca aktardığı bir mektup serisi ayrıca ölümünden sonra kitaba da çevrilmiştir: ‘Yeni Başlayanlar İçin Botanik Üzerine Mektuplar’ (Letters on the Elements of Botany). Öyle ki Rousseau’un bu eserinde kullandığı yalın dili bitki biliminde devrim niteliğinde kabul görülmektedir.

Mektuplar aracılığıyla Rousseau’dan botanik kursunu alan Madelon Delessert’in oğlu Benjamin Delessert de bu mektuplardan faydalanmış, etkilenmiş, o da doğa bilimlerinde ve botanikte ilerlemiştir. Delessert, dünyanın en büyük kurutulmuş bitki müzelerinden (herbaryum) biri olan Cenevre Botanik Bahçesi’nde yer alan Cenevre Herbaryumu’nun da kurucusu olmuştur. Görüldüğü üzere Rousseau’un botanikte etkileri bu denli geniş olmuştur.

Rousseau’un bitkilerle alakasının modern anlayışa uygun bir düzeyde olduğunu anlamaktayız. Çünkü bitkiler, doğa ve bahçe işleri ile uğraşmanın terapi olarak görülmesi gerektiği, doğayı incelemenin ruhu beslediği düşüncesi ve bitki-insan, doğa-insan bağlantılarına getirmiş olduğu çağdaş görüşlerini eserlerinde açıkça görebilmekteyiz.

Kaynaklar:

Akan, N. (2017). Jean-Jacques Rousseau ve Müzik. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 3(5), pp. 23-30.

Bertram, C. (2010). Jean Jacques Rousseau. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Erişim: https://plato.stanford.edu/entries/rousseau/, Erişim Tarihi: 06.02.2025.

Mancuso, S. (2014). Bitkilere Âşık Adamlar, Bilim İnsanlarının Bitki Âlemi Hikâyeleri (Uomini Che Amano Le Piante, Storie di scienziati del mondo vegetale). Siyah Kitap, 1. Basım, İstanbul (Çeviri: Dilek Özyozgat).