Bilim Işıkları – 8: Prof. Dr. Nebahat Yakar | Bilimya

Türkiye sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği kadar bu biyolojik çeşitliliği araştıran, geliştiren ve bilime katkıları bu yönde gelişen bilim insanları da o denli fazladır. Prof. Dr. Nebahat Yakar (1915-1997) buna iyi bir örnektir.

Prof. Dr. Nebahat Yakar Türkiye’nin ilk botanikçileri arasında sayılmaktadır. 1933 Üniversite reformu ile ülkemize gelen yabancı akademisyenler tarafından yetiştirilip ülkemize kazandırılan, ülkemize ve bilime katkıları fazlaca olan bilim insanlarından biridir.

Nebahat Yakar İstanbul Üniversitesi Biyoloji (o zamanki ismi ile Tabiiye) bölümü mezunu olup (1938) lisans zamanlarından beri yukarıda bahsettiğimiz yabancı hocalar tarafından eğitimler almıştır. Aynı bölümde asistanlık (1941) ve doktorasını yapmıştır (1949). 1953’te doçent, 1963’te profesörlüğe yükselmiştir. 1984’te de emekli olmuştur.

Nebahat hoca aynı zamanda bir ressam olup Türkiye’nin ilk botanik ressamı olarak bilinmektedir. Botanik bilimine katkıları fazlaca olan Yakar’ın akademisyen, eğitmen ve ressam tarafı olmak üzere üç profesyonel kimliğinin olduğunu görmekteyiz. Bu üç kimliğinin yansıması olarak kuşkusuz alandaki en büyük eseri ‘Renkli Türkiye Bitkileri Atlası’dır. Bu eserde tanıtılan bitkilerin yanı sıra tamamı Yakar’ın kendi el çizimleri olan bitki çizimleri de yer almaktadır. Bu eser 3 fasikül şeklinde yayınlanmıştır ve birçok üniversitede ders kitabı olarak kullanılmıştır.

Nebahat Yakar üniversitede morfoloji, anatomi ve sitoloji derslerini vermiş ve bu alanlarda eserler de çıkarmıştır. Literatürden beş kitabının (Bitki Mikroskopisi Kılavuz Kitabı, Sitoloji, Bitki Morfolojisine Giriş, Genel Botanik ve Renkli Türkiye Bitkileri Atlası) ve 21 makalesinin bulunduğu görülmektedir. Aynı zamanda çok sayıda öğrenci ve akademisyen yetiştirmiştir.

Yakar’ın her bir resmi mikroskop altında kendi gözlemlerine dayanarak çizdiği, titiz, sistemli çalışan bir bilim insanı olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda ressam yönüyle de sanatçı kişiliği büyük saygı kazanmıştır. Tamamı kendi çizimleri olan eseri alanda (bitki ressamlığı) başucu kitabı olarak görülmektedir.

Nebahat Yakar hoca 8 Mart 1997’de İstanbul’da vefat etmiştir. Geriye eserleri, bilimsel yayınları ve yetiştirdiği öğrenciler ve akademisyenler kalmıştır.

2013 yılında Malatya’da keşfedilen bir çiğdem türünün ismi Prof. Dr. Nebahat Yakar’ın adına ithaf edilerek (Crocus yakarianus) ölümsüzleştirilmiştir (Şekil).

Şekil: Crocus yakarianus (Yakar çiğdemi) (Yıldırım ve Erol, 2013’ten alınmıştır).

Kaynaklar:

Baytop, A. 2004. Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları. Tübitak Yayınları, 2. Basım, Ankara.

Körüklü, T. 2017. Renkli Türkiye Bitkileri Atlası ve Nebahat Yakar. Z Dergisi, Yaz 2017/1 sayısı, pp. 115-117.

Özmen, Z. N. 2022. Bilimsel Botanik Sanatı ve Nebahat Yakar Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çankırı.

Yakar, N. 1966. Renkli Türkiye Bitkileri Atlası. İstanbul Üniversitesi Yayınları.

Yıldırım, H., Erol, O. 2013. Crocus yakarianus sp. nov. From Eastern Turkey. Nordic Journal of Botany 31: 426–429.