Esra Ugar
Bir tür olarak, insanlar dünyanın neredeyse her köşesine yerleşmişlerdir. Bugüne kadar yaşadığımız bu dünyayı şekillendiren teknolojiler ve kültürler geliştirdik. ‘Doğal seçilim’ ya da ‘en güçlünün hayatta kalması’ görüşü et parçaları için savaştığımız Taş Devri zamanlarında mantıklı görünüyor, fakat şimdi hala geçerli mi?
İnsanların hala evrimleşmekte olup olmadığını 12 uzmana sorduk. Uzmanlar bunun doğruluğunda hemfikirler, ancak bilim insanları evrimin gerçekte ne olduğu konusunda yanlış bir fikre sahip olabileceğimizi söylüyorlar.
Evrim, Doğal Seçilim ile Aynı Şey Değil
Evrim, sıklıkla ‘doğal seçilim’ ya da ‘en güçlünün hayatta kalması’ ifadelerinin yerine kullanılır. Aslında, bunlar birbirinden oldukça farklıdır.
‘Evrim’ basit bir şekilde popülasyonun zamanla, kademeli olarak değişmesi anlamına gelir.
‘Doğal seçilim’ evrimin meydana gelebilmesine neden olan bir mekanizmadır. Taş Devrinde atalarımız hızlı koşarak mamutlar tarafından çiğnenmekten kurtuldular ve çocuk sahibi olma ihtimalleri arttı. İşte bu ‘doğal seçilim’dir.
Zamanla, bu insan popülasyonu koşmada daha hızlı hale geldi. İşte bu da ‘evrimleşme’dir.
Evrim ‘Doğal Seçilim’ Olmadan da Meydana Gelebilir
Bu, Taş Devri insanları için bir anlam ifade eder, fakat günümüzde? Bizim mamutlardan daha hızlı koşma gereksinimiz yok, hastalandığımız zamanlar için ilaçlarımız var ve yiyecek almak için dükkanlara gidebiliriz.
Doğal seçilim bir ‘seçilim baskısı’na (mamutlar tarafından ezilmek vb.) ihtiyaç duyar, bu yüzden bu gibi şeylerimiz olmazsa, bu evrimleşmenin durduğu anlamına mı gelir?
Seçilim baskısı olmasa bile, uzmanlar evrimin başka mekanizmalarla yine gerçekleştiğini söylüyor.
İllinois Üniversitesi’nden antropolog Profesör Stanley Ambrose, ‘’zaman içinde genler veya gen varyasyonlarının uyumunda aynı zamanda evrim de dikkate alınarak herhangi bir değişiklik olmadığını açıkladı. Ona göre; varyasyonlar fonksiyonel olarak denklik gösterebilir, bu yüzden evrimi otomatik olarak ‘gelişim’ ile eşitlemez. ‘’
Bazı genler doğal seçilimden etkilenebilirken (daha hızlı koşmamızı sağlayan genler gibi), DNA mızdaki diğer değişikliklerin üzerimizde bariz bir etkisi olmayabilir. ‘Nötr’ varyasyonlar, ‘genetik kayma’ (genetic drift) diye adlandırılan farklı bir mekanizma ile bir popülasyon boyunca da yayılabilir.
Genetik kayma şansla çalışır: bazı bireyler şanssız olabilir ve genlerinin hiçbir şey yapmaması nedeniyle ölebilir. Onların özgün gen varyasyonları bir sonraki nesle geçmeyecek ve böylece popülasyon değişecek.
Genetik kaymanın herhangi bir seçilim baskısına ihtiyacı yoktur ve günümüzde de hala devam etmektedir.
Doğal Seçilim İnsanlarda Hala Devam Ediyor
Her ne kadar bir şeyleri kendimiz için kolaylaştırmış olsak da, etrafımızda hala seçilim baskısı var. Yani doğal seçilim hala oluyor.
Tüm memeliler gibi, insanlar da emzirmeyi bıraktıklarında sütü sindirme yeteneğini kaybederler. Bunun nedeni laktaz denilen bir enzim üretiminin durmasıdır. Bazı ülkelerde toplum ‘laktaz kalıcılığı’ kazanmıştır, yani bu insanlar hayatları boyunca laktaz üretirler.
Avrupa ülkelerinde laktaz kalıcılığı için ‘T-13910’ denilen spesifik bir gen varyasyonuna teşekkür edebiliriz. Araştırmacılar, modern ve eski DNA örneklerindeki bu spesifik gen varyasyonunu inceleyerek, bunun insanların evcilleştirilip hayvanları sağmaya başladıktan sonra yaygınlaştığını öne sürüyorlar.
Bu, aslında kendimize yaptığımız bir doğal seçilim örneğidir – süt içmeye başladık, bu yüzden onu sindirmek için evrimleştik!
Bajau kabilesi bir yaşam tarzına adapte olmak için doğal seçilime uğrayan insanlara diğer bir örnek; bilindiği üzere Güneydoğu Asya nın sularında yüzen evlerde yaşarlar ve yaşamlarının çoğunu kabuklu deniz ürünleri toplamak ve balık avlamak için dalış yaparak geçirirler. Ultrason görüntülerine göre Bajau kabilesi diğer insanlara göre daha büyük dalaklara sahiptir. Bu adaptasyon onların suyun altında daha uzun süre kalmalarını sağlar.
Etrafımızda her zaman seçilim baskısı var, hatta bunu kendimiz yapmış olsak bile.
Birmingham Üniversitesi’nden Dr. Benjamin Hunt’ın dediği gibi; ‘’ Teknolojik ve kültürel değişikliklerimiz çevremizdeki seçilim baskılarının gücünü ve bileşimini değiştiriyor, ancak seçilim baskıları hala var.’’
Evrim Durdurulamaz
Evrim doğal seçilim ve genetik kayma gibi farklı mekanizmalar ile meydana gelebilir. Etrafımızın her an değişmesi gibi, doğal seçilim de her zaman meydana geliyor. Çevremiz bizim için ne kadar ‘tam olarak doğru’ olsa bile, her halükarda gelişiriz. Cambridge Ünivesitesi’nde evrim ve genetikte uzman olan Dr. Alywyn Scally’e göre ‘’İnsanların çoğalması rastgelelik ve genetik mutasyonu (ve birçok düzeyde sürmekte olan evrenin hemen hemen garanti yasaları ) içerdiği sürece bir nesilden diğerine farklılıklar olmaya devam edecek, yani evrim süreci hiçbir zaman tamamen durdurulamayacak.’’
Ana fikir: Evrim bir popülasyondaki değişim demek. Bu, çevreye uyumda, kolay görülen değişimleri olduğu gibi, daha ince genetik değişimleri de kapsar.
İnsanlar hala evrimleşiyor ve bunun gelecekte değişmesi pek mümkün görünmüyor.
12 uzmanın cevapları temel alınan makale: İnsanlar hala evrimleşiyor mu?
Kaynaklar:
Orijinal Metin: https://www.sciencealert.com/are-humans-still-evolving
Muhyettin Şentürk
Nurseli Yıldız
Sedef ACIR