Bilim Işıkları – 4: Prof. Dr. Asuman Baytop | Bilimya

Bilimin her dalında bilime ışık olmuş insanlar bulunmuştur ve bulunmaktadır. Öyle ki bilim, her zaman yaşamını bilime adayan bu bilim ışıkları sayesinde ilerleme gösterebilmiştir. Prof. Dr. Asuman Baytop da bu bilim ışıklarından biridir.

Kendisini botaniğe ve farmasötik botaniğe adamış bir bilim insanı olan Asuman Baytop (1920-2015), Türkiye’nin gelmiş geçmiş en önemli kadın bilim insanlarındandır. Eczacılık bölümü mezunu olup aynı bölümde yıllarca akademisyenlik görevini yürütmüştür. Asuman hocanın çalışma alanları; Türkiye florası, herbaryum araştırmaları, genel botanik, farmasötik botanik (farmakobotanik), farmakognozi, bitkilerimizin yerli adları ve Türkçe isimlendirmesi, tıbbi bitkiler ve tıbbi bitkilerin anatomileridir.

Bilim uzmanlıklarını yurt dışında (Almanya) ve yurt içinde dünyaca ünlü büyük botanikçilerin (Ord. Prof. dr. Alfred Heilbronn ve Prof. Dr. Hans Flück) yanında eğitim görerek almıştır. Asuman Baytop ülkemiz florası üzerine de onca çalışma yapmış, yıllarca bitki toplamış ve bunları herbaryum merkezlerine (özellikle ISTE Herbaryumu’na) ve ülkemiz florasına kazandırmıştır. Yalnızca 23 binden fazla bitki örneğini ISTE Herbaryumu’na kazandırmıştır. Ayrıca farklı herbaryum merkezlerine de (örneğin HUB Herbaryumu’na) örnek sağlamış veya hediye etmiştir.

Asuman Baytop ülkemiz florası üzerine yapmış olduğu çalışmalar sayesinde birçok yeni bitki türleri de keşfetmiştir. Aynı zamanda birçok bitkinin toplayıcısı olarak yeni bitki keşiflerine de aracı olmuştur. Botaniğe katkılarından dolayı diğer araştırıcılar tarafından keşfedilen yeni bitki türlerinin ismi Asuman hocanın adına ithaf edilmiştir; böyle birçok bitki türü bulunmaktadır (Crocus asumaniae bunlardan biridir). Eski Türkiye Florası eserinde (11 ciltte) toplam 1876 bitki örneğinin toplayıcısı olarak kayda girmiştir.

Hayatını Türkiye bitkilerini tanıtmaya adamış ve 300’e yakın yayın çıkarmış olan Asuman Baytop emekli olana dek akademik çalışmalarını sürdürmüştür. Asuman hocanın İstanbul bitkileri üzerine de çalışmaları bulunmaktadır. Emekli olduktan sonra da ‘Botanik Tarihi’ üzerine çalışmaları yürütmüştür. Öyle ki bu çalışmaları sayesinde ülkemizde botanik tarihi çalışmaları üzerine yapılan ilk ve en kapsamlı çalışmalar Asuman hocaya aittir. Öyle ki kendisinin yazmış olduğu en büyük eserlerden biri ‘Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları’ kitabıdır. Bu eser Türkiye’de botanik tarihi üzerine 16. yüzyıldan günümüze dek yapılan çalışmaları ve botanik bilimine büyük katkılar sunan bilim insanlarını tanıtması yönünden çok önemlidir.

Asuman hoca yıllarca botanik eğitimi vermiş ve bu alanda yetişmek üzere birçok bilim insanı (örneğin büyük botanikçilerden biri olan Prof. Fatma Neriman Özhatay bunlardan yalnız biridir) yetiştirmiştir. Eşi -keza önemli botanikçilerden biri olan- Prof. Dr. Turhan Baytop ile birlikte botanik bilimine büyük katkıları olmuştur. Türkiye Florası eserinin 8. cildi Asuman ve Turhan Baytop’a ithaf edilmiştir. Asuman ve Turhan hocaların kızı olan Prof. Dr. Ayşe Feza Günergun de ebeveynlerinin bilim izinden takip etmiş ve ‘Bilim Tarihi’ üzerine uzmanlaşmıştır.

Hayatı bilime adanarak geçmiş olan Asuman hoca onlarca ödül de almıştır. Bilime katkısını burada kısaca bahsettiğimiz Asuman Baytop hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için kendisinin yapmış olduğu yayınları, çalışmaları ve eserlerini incelemek yeterli olacaktır.

Kaynaklar:

Davis, P. H. (ed.) 1965-1988. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Vol. 1-10, Edinburgh.

Dönmez, A. A. 2015. Asuman Baytop’u Anlamak. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XVII/1, pp. 112-117.

Ekşi, E. 2019. Asuman Baytop. Bilimma, Erişim: https://www.bilimma.com/asuman-baytop-ilk-kadin-botanikci/, Erişim Tarihi: 10.12.2022.

Güner, A., N. Özhatay, T. Ekim, and H. K. C. Başer. 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Supplement 2, Vol.11, Edinburgh.

Günergun, F. 2010. Asuman Baytop’un Özgeçmişi, Botanik Gezileri, Bitki Koleksiyonu, Kitapları, Yayın Listesi. Osmanlı Bilimi Araştırmaları XI/1,2, pp. 5-34.

Özhatay, N. 2015. Professor Asuman Baytop (1920-2015). İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 45(1), pp. 1-6.