Bilim Işıkları – 6: Prof. Dr. Hikmet Birand | Bilimya

Bilim ışıklarının ölümsüzlüğü yıllar geçse de ışıklarının bilimi aydınlatması ile kanıtlanabilir. Onlar bilime kattıklarıyla yıllarca anılırlar. Bu bilim ışıklarından biri de Prof. Dr. Hikmet Ahmet Birand’tır (1904-1972).

Ankara Üniversite’nin ilk rektörlerinden olan Hikmet Birand, bir eğitimci ve idareci olarak üniversitesine büyük katkılarda bulunmuş önemli bir bilim insanıdır. Bir bilim insanı olarak Türkiye’de bitki sosyolojisi alanının öncülüğünü yapmış ve bu alanda ilk çalışmaları yürütmüştür. Aynı zamanda bir yazar kimliği de olan Hikmet Birand hocanın kalemi birçok kimseye ilham olmuştur.

Hikmet Birand ziraat yüksek okulu mezunu, Almanya’nın Bonn Üniversitesi’nde ziraat alanındaki eğitimi tamamlamış, doktora vermiş ve 1938’de Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü’ne doçent, 1945’te profesör olmuştur. 1949-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesi’nin rektörlüğünü yapmıştır. Aynı zamanda dekanlık ve bölüm başkanlığı görevlerinde de bulunmuştur.

Birand onlarca bilimsel çalışmaya imza atmış (ilk çalışmalarına 1933 yılında başlamış ve son çalışması 1970 yılındadır) özellikle bitki sosyolojisi, bitki coğrafyası ve vejetasyon bilimi alanlarında önemli çalışmalar yapmıştır. Türkiye’nin step (bozkır) bitkileri üzerine de çalışmalar yapmıştır. Ayrıca Türkiye’nin en büyük herbaryumu (kurutulmuş bitki müzesi) olan Ankara Üniversitesi Herbaryumu’nun (ANK) kurucularından olmuştur. Burada kendisinin toplamış olduğu örneklerden oluşmuş iyi bir koleksiyonu da mevcuttur.

Hikmet Birand’ın sadece bitki çalışmalarına değil hayvan bilimi çalışmalarına da öncülük ettiği literatürden anlaşılmaktadır.

Hikmet Birand, hayatını bilime, eğitime ve doğaya adamış büyük bir bilim insanı olarak tanınmıştır. Bir dönem Unesco Millî Komisyonu’nda ormanların kaybolmasına karşı çalışmalar yürütmüştür. Yazar olarak da kalemi kuvvetli olan Hikmet Birand’ın eserleri başka dillere (özellikle Almanca) çevrilmiş ve değer görmüştür.

Hikmet Birand Hoca vefat etmeden son dersini vererek bu dünyadan göçmüştür: Servetini Maarif Vakfı’na bağışlamıştır.

Kaynaklar:

Baytop, A. 2009-10. Hikmet Birand’ın (1904-1972) Anadolu Bitkileri Koleksiyonu. Osmanlı Bilimi Araştırmaları XI/1-2, pp. 321-329.

Birand, H. 2014 (İlk yayınlanma; 1968). Alıç Ağacı ile Sohbetler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Gür, M. K. 2010. Prof. Dr. Hikmet Ahmet Birand Bibliyografyası için Bir Deneme. Kebikeç, 30, pp. 77-87.

Kalpaklı, F. 2021. Türkiye’de Hayvan Araştırmaları Öncüsü Olarak Hikmet Birand: “At ve Asfalt” adlı Doğa Yazını Eserinde At Algısı, Şahsiyet Olarak Atlar. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies,14(87): 113-120.

Ülken, H. Z. 1973. Prof. Dr. Hikmet Birand (1904-1972). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt; xix, pp. 219-221.