Bitkiler De Çığlık Atar Mı?

Yeryüzünün en önemli canlı gruplarından biri olan bitkiler hiç kuşkusuz en ilginç gruplardan biridir. Bitkiler üzerine yapılan onlarca bilimsel çalışma göstermektedir ki; bitkiler diğer canlılara benzer özellikler ve hatta diğer canlılardan farklı ek özellikler de sergilemektedirler.

Yapılan güncel bilimsel çalışmalar ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte günümüzde artık bitkilerin ses, konuşma ve müzikle dahi ciddi düzeyde anlamlı bağlantılı verileri elde edilmiştir. Günümüzde bitkilerin müziği, sesi ve bunları kullanarak konuşmayı becerebildiğini farklı bilimsel çalışmalardan ve deneylerden bilmekteyiz.

Canlıların iletişim için birbirinden farklı yöntemler kullandıkları bilinmektedir. Örneğin; böceklerin feromonlarla haberleştiği, yani kimyasal bir iletişim kullandıkları kanıtlanmıştır. Diğer canlılar da ve bitkiler de kimyasal haberleşmenin yanı sıra farklı yöntemler ile iletişime geçmektedir. Bitkilerde bu iletişim ses ile de olabilmektedir.

Cell dergisinde (30 Mart 2023 tarihli) yayımlanan bir araştırmaya göre bitkilerin çığlık atabildiği ve hatta bu çığlığın bazı hayvanlar tarafından dahi duyulabildiği bulunmuştur. Söz konusu çalışmada domates, tütün, buğday, mısır ve kaktüs gibi bitkiler denenmiştir. Bu bitkilerin stres altındayken patlama benzeri sesler çıkardığı ve bu seslerin insanlar tarafından duyulamayacak ses aralığında olduğu bilinmektedir. Daha önceleri bitkilerin stres altında iken şekil, renk ve koku değişimleri gösterdiği bilinmekteydi. İlk kez bu çalışma ile stres altındaki bitkilerin ses çıkarabildiği (çığlık atabildiği) bulunmuştur. Çalışmada denenen stres altındaki bitkilerin çıkardığı sesleri böceklerin, diğer memelilerin ve diğer bitkilerin duyabildiği kanıtlanmıştır.

Çalışmada farklı bitkiler denenmiş ve bitkilerin stres altında çıkardığı seslerin de türe göre farklılık gösterdiği bulunmuştur. Bu seslerin bilgi taşıyıcılık değeri de araştırılmaya devam etmekte olan bir husustur. Fakat şu ana kadar elde edilen veriler bitkilerin ses ile alakalı yeteneklerini; temel gereksinimlerini karşılamada, savunmada ve üremede (tozlaşma) kullanılabileceklerini göstermektedir.

Yapılan çalışmadan elde edilen ses ile alakalı anlamlı verilerin tarım bitkilerinin ihtiyaçlarını anlamlandırma konusunda fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Bu önemli keşif hâlen bilinmeyenleri de içeren bir keşiftir. Öyle ki başka hangi bitki türlerinin hangi seslere sahip olabildiği ve bu sesleri başka hangi hayvanların duyulabildiği, dahası bu duyulma hayvana ve/veya bitkiye başka hangi fayda ve hatta zararlar getirip getirmediği gibi konular keşfin büyük bir alanın kapısını araladığı ve ileri çalışmaların yapılması gerektiğini de göstermektedir.

Sonuçta; bitkilerle hayvanlar arasındaki ve hatta bitkilerle diğer bitkiler arasındaki iletişimin tahmin ettiğimizden daha karmaşık yapılı olduğu günden güne yapılan güncel bilimsel çalışmalarla anlaşılmaktadır.

Kaynaklar:

Khait, I., Lewin-Epstein, O., Sharon, R., Saban, K., Goldstein, R., Anikster, Y., Zeron, Y., Agassy, C., Nizan, S., Sharabi, G., Perelman, R., Boonman, A., Sade, N., Yovel, Y., Hadany, L. 2023. Sounds Emitted By Plants Under Stress Are Airborne and Informative. Cell, 186(7), pp. 1328-1336.

Şentürk, M. 2020. Bitkiler Konuşabilir Mi? Biomedya, 28. Sayı, pp. 12-13.