Bitkiler De Sıkıntıdan Patlar Mı? | Bilimya

Yeryüzünün en ilginç yaratıkları olan bitkilerin de strese girdikleri bilinmektedir. Fakat bitkiler stresten ziyade sıkıntıya da girer mi bilinmemektedir. Bununla birlikte şu kesindir ki bitkiler patlarlar. Bu patlama sıkıntıdan veya stresten olmamaktadır.

Bitkiler farklı özelliklerle donatılmış bir canlı grubudur. Diğer canlılarda var olan özelliklerin bir kısmını ve/veya farklı versiyonlarını bitkilerde görmekteyiz. Bu özelliklerden biri patlayabilmeleridir. Bitkilerde yer alan birçok özellikte olduğu gibi bu özellikte de bitkilerin faydasına bir amaç görülmektedir.

Amazonlarda doğal yayılışı olan bitkilerden biri ve aynı zamanda maymunların gövdesinde bulunan dikenlerden ötürü tırmanamadığı bir bitki olan Hura crepitans isimli ağaca yöre halkı ‘dinamit ağacı’ gibi güzel bir isim vermiştir. Dinamit ağacı gerçekten de bitkiler aleminde ‘dinamit’ sıfatını hak eden nadir bitkilerdendir. Bu ağacın meyvelerinin patlaması ile meyveler içerisinde yer alan çekirdekler (tohumlar) 60 metreden fazla kalkış hızıyla 40 metre kadar uzağa fırlar. Bu patlamalar o denli şiddetlidir ki tohumları toplamak isteyen araştırmacılar kendilerini korumak için gerekli önlemleri almak zorundadır. Ana bitkiden olabildiğince uzağa fırlayan yavru bitki (bitkicik/tohum) bu yolla mümkün mertebe yaşama alanı olarak daha geniş bir alanı işgal edebilmektedir.

Bir baklagil (Fabaceae) üyesi olan ve geniş ölçüde süs bitkisi olarak da yetiştirilen mor salkım bitkisi (Wisteria) da (görselde yer alan bitki) tohumlarını meyve kabuklarının patlama şeklinde aniden açılmasıyla etrafa saçar.

Daha yakında, daha aşina olduğumuz ve Anadolu’da yayılışı bulunan kabakgillerden (Cucurbitaceae) bir bitki olan Ecballium elaterium (eşek hıyarı) isimli bitkinin de diğerlerinden aşağı kalır yanı yoktur. Cins ismi ekto- (dışarda) ve ballo- (fırlatmak) kelimelerinin birleşiminden meydana gelen bu bitki, meyve içeriğinde yer alan viskoz sıvı sayesinde hızlı bir patlama özelliği gösterip içerisinde yer alan çekirdekleri (tohumları) fırlatarak saçmaktadır. Bu fırlatma işlemi tohumları 2 metre uzaklığa götürebilmektedir.

Patlayan bitkilerin sayısı tahmin edilenden fazladır. Bizler burada yalnız birkaçını sıralayabilmekteyiz. Görüldüğü üzere bitkiler de patlamaktadır fakat bu sıkıntıdan olmamaktadır. Yahut bitkilerin sıkıldıkları henüz ispat edilememiştir.

Kaynaklar:

Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M. T. (Editörler) 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.

Mancuso, S. 2018 (İlk basım yılı). Bitkilerin İnanılmaz Yolculuğu. Alfa Yayınları (Çeviri: Leyla Tonguç Basmacı).