Çok Yönlü Bilim İnsanları | Bilimya

İnsanoğlu yeryüzünde var olduğu ilk günden beri bilginin arayıcısı ve avcısı olmuştur. Günümüze dek insanlar bilgi kaynağı arayışına farklı dallarda devam etmiştir. Bu bilgi kaynaklarından en güveniliri olan bilim, hiç kuşkusuz bilim insanları sayesinde ilerleyebilmekte ve gelişebilmektedir.

Bazı bilim insanları bilimsel çalışmaları yalnız kendi dallarında yürütürlerken bazısı kendi alanı dışındaki dallarda (sanat, bilim, kültür vs. dallar) da çalışmalar yürütmüş, yürütmektedirler. Farklı dallarda çalışmalar yapan bilim insanları bu özellikleri ile ‘çok yönlü’ olmaktadırlar.

Çok yönlü bilim insanları multidisipliner (çok dallı) ve interdisipliner (farklı dallar arası) çalışmalara imza atarak birçok keşifte bulunmuş ve önemli bilimsel çalışmalara imza atarak insanlığa hizmet etmişler ve etmektedirler.

Bilim tarihine adını birkaç kez yazdıran çok yönlü bilim insanlarının sayısının günümüze nazaran geçmiş yıllarda daha fazla olduğu görülmektedir. Bu da bilim insanlarının genel olarak çok yönlülük özelliğinin günümüze doğru azaldığını göstermektedir.

Çok yönlü bazı büyük bilim insanlarına örnekler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tabloda verilen bilim insanlarından çok daha fazlasının geçmiş dönemde -kayıtlara geçememiş olsa da- var olduğu düşünülmekle birlikte, hali hazırda yaşayan henüz yeterince tanınmamış bilim insanlarının bazısının da çok yönlü olduğu düşünülmektedir.

Eski kaynaklarda hezârfen (ya da uluslararası ismi ile Polimat -poli; çok-, mathes; öğrenmek) olarak sınıflandırılan bu çok yönlü bilim insanları, birden fazla bilim dalında (ya da farklı disiplinlerde) uzmanlaşmış (bilge) kişiler olarak bilinmektedirler.

Kısa ömürlerinde kendilerini birden fazla dalda/disiplinde geliştiren bu çok yönlü bilim insanlarının her biri birer potansiyel rol model örnekleridirler.

Kaynaklar:

Aydüz, S. 2012. Sultanların Bilim Adamı Ali Kuşçu. Yedi Kıta Dergisi, Sayı 49, pp. 62-69

Baytop, A. 2004. Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları. Tübitak Yayınları, Akademik Dizi 3, 2. Basım, Ankara.

Baytop, A. 2011. Anadolu’dan Bitki Örnekleri Toplamış Olan Arkeolog, Antropolog ve Diplomatlar. Osmanlı Bilimi Araştırmaları XIII/1, pp. 81-100.

Chamovitz, D. 2012. What A Plant Knows – A Field Guide To The Senses (Bitkilerin Bildikleri – Dünyaya Bitkilerin Gözünden Bakmak). Metis Yayınları. İstanbul. (Çeviri: Gürol Koca).

Crafton, I. 2010. (İlk Basım Yılı). Kılçıksız Bilim – Buluşlar, Keşifler ve Trajik Çuvallamalar Tarihi. Domingo (Bkz) Yayınları, İngiltere. (Çeviri: Dilek Belirgen Cenkçiler, 2013, İstanbul).

Çırak, B., Yörük, A. 2015. Mekatronik Biliminin Öncüsü İsmail El – Cezeri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı; 4, pp. 175-194.

Hallıoğlu, F. 2016. Simyacı İbn-i Sina (Avicenna). İndigo Dergisi, Erişim: https://indigodergisi.com/2016/01/simyaci-ibn-i-sina-avicenna-turk-islam-mantik-felsefe-bilim-ibni-sina-kimdir-hayati-tarih/.

Kayıran, S. D. 2019. Dioscorides’in De Materia Medica Adlı Eserindeki Tıbbi Bitkilerin Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki Güncel Kullanımlarının Araştırılması. Lokman Hekim Dergisi, 2019; 9 (2): pp. 189-202.

Mancuso, S., Viola, A. 2017. Bitki Zekâsı (Verde Brillante). Yeni İnsan Yayınevi, 2.Baskı, İstanbul. (Çeviren: Almıla Çiftçi).

Özhatay, N. 2015. Professor Asuman Baytop (1920-2015). J. Fac. Pharm. İstanbul, 45(1), pp.1-5.

Sezer, i. Ç., Ak, Ö. 2015. Nobel Ödülü’ne Uzanan Bir Azim ve Kararlılık Öyküsü Aziz Sancar. Bilim ve Teknik, Erişim: https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/prof.dr_.aziz_sancar_poster.pdf.

*⁴Şentürk, M. 2018. Bilim İnsanı Yönüyle Goethe. (https://bilimya.com/bilim-insani-yonuyle-goethe.html).

*³Şentürk, M. 2018. ‘Bitkiler Hisseder Mi?’ Sorusu ve Jagadish Chandra Bose. (https://bilimya.com/bitkiler-hisseder-mi-sorusu-ve-jagadish-chandra-bose.html).

*⁵Şentürk, M. 2018. ‘Bitkiler Hareket Eder Mi?’ Sorusu ve Raoul H. Francé. (https://bilimya.com/bitkiler-hareket-eder-mi-sorusu-ve-raoul-h-france.html).

Şentürk, M. 2018. Bitkiler Jeolojik Araştırmalarda Kullanılabilir Mi?. (https://bilimya.com/bitkiler-jeolojik-arastirmalarda-kullanilabilir-mi.html).

*¹Şentürk, M. 2020. Botanikçi Yönüyle Charles Darwin-1: Türlerin Kökeni ve Bitkiler. Biomedya Dergisi, Sayı:24, pp:20-21. (Bilimya; Erişim: https://bilimya.com/botanikci-yonuyle-charles-darwin-1-turlerin-kokeni-ve-bitkiler.html, Biomedya; https://www.biomedya.com/botanikci-yonuyle-charles-darwin-1).

*²Şentürk, M. 2020. Kölelikten Bilim İnsanlığına: G. W. Carver. (https://bilimya.com/kolelikten-bilim-insanligina-g-w-carver.html).

Takıcak, M. 2018. 19.yüzyıl Matematik Felsefesinin Salih Zeki Vasıtasıyla Osmanlı’ya Girişi. Türkiye’de Bilgi Üretimi ve Bilim Politikaları Uluslararası Bildiriler Kitabı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, pp.707-723, Ankara.

Tompkins, P., Bird, C. 1983. Bitkilerin Gizli Yaşamı. Sungur Yayınları. Araştırma-5. İstanbul. (Çeviri: Sulhi Dölek).

Topdemir, H. G. 2002. Mirîm Çelebi’nin Gökkuşağı ve Hâlenin Oluşumu Adlı Optik Kitabı Üzerine Bir Değerlendirme. Otam Dergisi, Sayı; 13, Ankara, 2003, pp. 75–89.

Topdemir, H. G. 2010. Çok Yönlü Bir Bilgin Bîrûnî. Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı; 517, pp. 84,89.

Topdemir, H. G. 2010. Osmanlı Biliminin Öncülerinden: Takîyüddîn. Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı; 513, pp. 82-87.

Tülücü, S. 2009. ‘Fârâbî Bibliyografyası’na Bazı İlâveler-IV. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:31, pp. 1-42.

Unat, Y. 2012. Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo da Vinci. Dört Öge-Yıl 1-Sayı 2, pp. 51-66.

Unat, Y. 2016. 16. Yüzyılda Osmanlılarda Çok Yönlü Bir Bilim İnsanı: Matrakçı Nasuh. Dört Öge-Yıl 4-Sayı 9, pp. 17-35.

University of California Museum of Paleontology, 2020. Robert Hooke (1635-1703). Erişim: https://ucmp.berkeley.edu/history/hooke.html. Erişim Tarihi: 06.07.2020.

Yazıcı, E. 2015. Bilime Ufuk Çizen Bir Düşünür Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu. Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı; 570, pp. 34-35.