Fındık Seven Böcek | Bilimya

Tarım; insanlar ve ülkeler için beslenme, milli gelir ve istihdama katkı, sanayiye hammadde sağlanması, sanayiye sermaye aktarması ve ihracata doğrudan ve dolaylı katkı sağlaması gibi nedenlerden çok önemlidir. Bu pencereden bakıldığında Türkiye’de fındık tarımı vazgeçilmezdir.

2021 yılı dünya fındık üretiminde 684 bin ton ile 1. sırada olup son yıllarda fındık veriminde düşüş yaşanmıştır. Özellikle 2024 fındık veriminin ve üretim miktarının düşüşüne sebep olan etmen tarım zararlılarıdır. Doğada insanlar dışında tarımı yapılan bitkilerle beslenen birçok canlı vardır. İnsanın ürettiği tarım ürünleriyle beslenen ve ürünün azalmasına neden olan organizmalara “tarım zararlısı” denir. İlk kez varlığı 1990’ların ortalarında Pennsylvania (ABD)’da kaydedilen ve Doğu Asya (Çin, Japonya, Kore ve Tayvan) kökenli bir tür olan Halyomorpha halys, Türkçe ismiyle ”kahverengi kokarca” fındık tarımını önemli ölçüde etkileyen tarım zararlılarından biridir. Türkiye’de ilk kez 2017 yılında İstanbul’da ve Artvin’de evlerin balkonlarında kümelenmeleri ile tespit edilmiştir. Başta fındık olmak üzere elma, armut, turunçgiller, şeftali, ceviz, trabzon hurması, mısır, fasulye, domates, biber, patlıcan gibi ülke ekonomisi için çok değerli tarım ürünlerine zarar vererek verim düşüşüne neden olmaktadır.

Kahverengi kokarcanın erginleri 12 ile 17 mm boyutlarında kahverengi, benekli ve alacalıdır. Yumurtaları ise kırık beyaz, 1-3 mm çapında ve 1,6 mm uzunluğundadır. Bu böcekler yumurtalarını çoğunlukla 15-27’li kümeler şeklinde yaprak altına bırakır. Sokucu emici ağız tipine sahip olup erginleri ve nimfleri (ara form) birçok bitkide emgi yaparak beslenir. Zararın belirtisi bitki olgunlaşınca ortaya çıkar. Derin delikler, şekil bozulmaları, meyve içine doğru genişleyen zedelenme ile çürük benzeri doku kayıpları oluşur.

Tarım zararlıları ile başa çıkma yöntemlerinde ekolojik dengeyi koruyarak doğaya zarar vermeyen en önemli yöntem biyolojik mücadeledir. Özellikle böcekler söz konusu olduğunda çabuk uyum sağlamaları, çok yavru vermeleri ve hayatta kalma yetenekleriyle uzun süre aynı zirai ilaçları kullanmak mümkün değildir. Bu nedenlerden kaynaklı zirai ilaçların sürekli yeni bir formül üretmesi gerekmektedir. Biyolojik mücadele yönteminde ise yukarıda da anlatıldığı üzere ekolojik dengeyi bozmadan, korunmak istenen bitkiye zarar vermeyen ve insan yaşamına engel olmayan, diğer canlı türleriyle yapılan mücadeledir.

Kahverengi kokarcayla biyolojik mücadelede yumurta paraziti olan Trissolcus japonicus (Samuray arısı) kullanılması uygun görülmüştür. Samuray arısı yaşam döngüsü dişi Samurai yaban arısının yumurtalarını kokarcaların yumurtalarının içine bırakmasıyla yumurtadan çıkan arı larvaları, kokarcanın gelişen embriyosu üzerinde beslenir ve sonunda kahverengi kokarcayı öldürür.

Samuray arısının topluluklar halinde seri üretimi Samsun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce devam etmektedir. Tarım zararlıları arasında önemli yer tutan kahverengi kokarcaya karşı olan biyolojik mücadele diğer tarım ürünlerindeki mücadeleler için örnek teşkil etmektedir.


Kaynaklar
Özdemir, İ. O. (2023). Türkiye’de istilacı kahverengi kokarcanın [Halyomorpha halys Stal (Hemiptera: Pentatomidae)] yerli yumurta parazitoiti Telenomus turesis (Walker)’in ilk kaydı. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 38(2),373-384.

Doğan, S. Türkiye için tarımın önemi. Türkiye Ekonomi ve sosyal Araştırma Vakfı sitesi. Erişim Adresi: https://www.tesav.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/SON-T%C3%9CRK%C4%B0YE-%C4%B0%C3%87%C4%B0N-TARIMIN-%C3%96NEM%C4%B0-VE-TARIMA-BAKI%C5%9E-SAM%C4%B0-DO%C4%9EANIN-SUNU%C5%9EU.pdf, Erişim Tarihi: 06/10/2024.

Tarım ve Orman Bakanlığı araştırması. Kahverengi kokarca (Halyomorpha halys). Erişim Tarihi: 06/10/2024, Erişim Adresi: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Bitki_Sagligi/Survey/Kahverengi-Kokarca-SSS.pdf.

Bars, T. (2023). Ürün Raporu: Fındık. Tarımsal Ekonomi ve Geliştirme Enstitüsü. Erişim Adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik/Belgeler/F%C4%B1nd%C4%B1k%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporu%202023-376%20TEPGE.pdf.

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Ordu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Açıklaması. (2024). Samuray Arısı (Trissolcus japonicus) Salımı hakkında konu sorumluları eğitimi yapıldı. Erişim Adresi: https://ordu.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?TermStoreId=368e785b-af33-487d-a98d-c11d5495130b&TermSetId=8c4aec0f-8638-4eb8-a5b4-5a03b38e5b96&TermId=516cff23-7eff-45a1-8cf5-fe055d4fe1b4&UrlSuffix=1452/Samuray-Arisi-_trissolcus-Japonicus_-Salimi-Hakkinda-Konu-Sorumlulari-Egitimi-Yapildi.