Karınca Kararınca

Doğanın her bir ferdinin birer ders niteliğinde yaşamlarının olduğuna güzel bir örnek canlıdır; karıncalar. Karıncalar üzerine çalışan bilim insanları, her bir çalışmalarında, bu hayvanların yaşamları (yaşayışları, davranışları) hakkında ne kadar çok az bilgi sahibi olduğumuzu belirtmektedirler.

Yeryüzünde 12 bin tür ile temsil edilen karıncalar, yaklaşık 100 milyon yıldır (yani Mezozoik Zaman’ın Kretase Dönemi’nin ortalarından beri) varlar; son 50 milyon yıldır da nüfusu en kalabalık böcekler içerisinde yer almaktadırlar (İnsanın yeryüzünde ortaya çıkışının 1.8 milyon yıl önce olduğu bilinmektedir).

Hayatta kalmak ve yaşamlarını idame ettirmek adına birçok özelliğe sahip olan karıncaların yaşamlarının derinliklerine inildiğinde, onlarla ilgili her bilginin ilginç ve şaşırtıcı olduğu gerçeği ile karşılaşılmaktadır.

Karıncalar toplumsal yaşayış bakımından sayılı hayvanlardandırlar. Beraber yaşarlarken bir takım özellikler kazanmışlardır. Karıncaların, birbirilerinin yanından geçerken başlarıyla selamlaştıkları, diğer karıncaların kendilerini takip etmesi için feromon izleri bıraktığı, aynı zamanda feromonları iletişimde bulunmak ve yiyecek bulmak için kullandıkları tespit edilmiştir. O kadar kalabalık nüfusları vardır ki; bilinen 12 bin türüne karşılık, 35 bin kadar türleri olduğu tahmin edilmektedir. Bununla beraber yeryüzünde toplam nüfuslarının 10 bin trilyon olduğu öngörülmektedir. Dünyadaki 10 bin trilyon karıncanın ağırlığının aşağı yukarı bütün insanların (7.6 milyar insanın) ağırlığı kadar olduğu bulunmuştur.

Karıncalar, insanlar gibi toplum hayatına sahip olduklarından insanlara benzer birçok özellikleri de mevcuttur. Örneğin; savaşırlar ve köle çalıştırırlar. 19. yüzyılda yaşamış büyük bilim insanı Charles Darwin de karıncaları yakından incelemiş, araştırmış ve köle karıncaların maruz kaldığı bir savaşa müdahale ettiğini ve savaşın seyrini değiştirdiğini ‘Türlerin Kökeni’nde not düşmüştür.

Görselde (yukarıda) yer alan fotoğraftaki karıncanın davranışı tarafımızdan gözlemlenmiştir. Bir Campsis radicans (Acemborusu) bitkisi çiçeğinin ucunda, çiçek için süne böceği ile yarışan (tek başına savaşan) karıncanın, kafasıyla süne böceğini itmeye çalıştığı gözlemlenmiştir.

Karıncalar da çiftçilik yapar. Mantar yetiştirirler. Hatta bitki de yetiştirip, yetiştirdiklerin bitkilerin özüyle beslenirler. 2016 yılında yayımlanan bir çalışmaya göre Fiji ada ülkesindeki Philidris nagasau türü karınca, bir kahve cinsi olan Squamellaria (Rubiaceae- Kökboyagiller; kahve bitkisinin içinde bulunduğu aile) cinsi bitkileri yetiştirdiği tespit edilmiştir. Bitkilerle karıncalar arasındaki simbiyotik ilişkinin bu bitkiyle sınırlı olmadığı ve farklı türlerle de olduğu bilinmektedir.

Karıncalar insanlara benzemelerine karşın, insanlara benzemeyen bazı özelliklerinin de olduğu bilinmektedir. İnsanoğlu savaşa genç erkekleri yollarken, karıncalar yaşlı kadınları yollarlar. Başka bir farklılık ise; biz insanlar kendimizi görüntü ve sese odaklayıp, bunlar üzerinden iletişim kurarken, karıncaların tat ve kokuya odaklanmalarıdır.

Karıncaların insanlara benzer ve benzer olmayan bu eşsiz özelliklerinin ve davranışlarının tümünün -insanlardan daha önce var olmalarından dolayı- insanlardan çok daha önce yapmaya başlamaları ve yapmaya devam etmeleri, karıncalar hakkındaki en tuhaf gerçeklerden biridir.

Bu yazı Muhyettin Şentürk’e aittir ve ilk olarak 3 Ekim 2018 tarihinde www.bilimoloji.com sitesinde yayımlanmıştır.

Kaynaklar:

Anonim, 2018. http://mute-net.sourceforge.net/howAnts.shtml (Erişim Tarihi: 30.09.18)

Anonim, 2017. http://worldpopulationreview.com (Erişim Tarihi: 01.10.18)

Bayraktar, Ş. 2008. Karınca Toplumu.(http://www.yaklasansaat.com/dunyamiz/canlilar/karincalar.asp)

Callenbach, E. 2008. Ecology-A Pocket Guide (Ekoloji-Cep Rehberi). Sinek Sekiz Yayınları- Sürdürülebilir Yaşam Kitapları. 2. Basım, Kaliforniya. (Çeviri: Egemen Özkan, Basım Yeri: İstanbul, 2011).

Chomicki, G., Renner, S.S. 2016. Obligate Plant Farming by a Specialized Ant. Nature Plants, 21 November 2016, Artıcle Number: 16181, DOI: 10.1038/Nplants.2016.181.

Darwin, C. R. 1859. (İlk Basım Yılı). The Origin of Species (Türlerin Kökeni). Evrensel Basım Yayın, 5. Baskı, Haziran/2014, İstanbul. (Çeviri: Öner Ünalan).

Lloyd, J., Mitchinson, J., Harkin, J. 2014. Hepsi Gerçek. NTV Yayınları, 1. Baskı, İstanbul (Çeviri: Sevin Okyay).

Şentürk, M. 2018, Temmuz. ‘Bitkiler Kendilerini Savunabilir mi? (https://bilimoloji.com/bitkiler-kendilerini-savunabilir-mi/).

Wilson, E. O. 2005. Doğanın Gizli Bahçesi (In Search of Nature). Tubitak Popüler Bilim Kitapları, 6. Baskı, İstanbul.