Kölelikten Bilim İnsanlığına: G. W. Carver | Bilimya

Çok yönlü bilim insanlarından biri olan Afrikalı George Washington Carver (1864-1943) zamanının en önemli botanikçilerinden biri idi. Aynı zamanda tarım kimyacısı ve eğitimci de olan Carver, bilimsel araştırmalarının yanı sıra önemli buluşlarıyla ölümsüzleşmiş bilim insanlarındandır.

Çalkantılı -savaş- dönemlerinde Amerika’nın Missouri eyaletinde doğan Carver, yaşamının çocukluk ve ilk gençlik yıllarını köle olarak geçirmiştir. Savaş dönemi ile birlikte kölelik de sona erdiğinde Carver onu sahiplenenler tarafından ilk eğitimini almıştır. Bu sayede özgürlüğe* ilk adımlarını atmıştır. Daha sonra okullara gidip eğitimini başarılı ve meraklı bir öğrenci olarak tamamlamıştır.

Bilime ve sanata -özellikle resime- özel ilgisi bulunan Carver, özel dersler alarak ilgisini geliştirirken eğitim aldığı okullarda hem başarısı hem de geçmişiyle dikkat çekmiştir. Özellikle doğaya ve bitkilere ayrı bir ilgisinin olduğu fark edilmiştir. Iowa’daki Simpson Üniversitesi’ne gittiği zamanlarda Iowa eyaletinde eğitim gören ilk siyahi öğrenci olduğu bilinmektedir. Mezun olduğunda ise lisans derecesi alan ilk Afroamerikalı olmuştur. Üniversiteden sonra soya fasulyesi bitkisinin mantar hastalıkları üzerine yaptığı çalışmalarından etkilenen Carver’ın üniversite hocaları, onu lisansüstü eğitim almaya teşvik etmiştir. Bir mantar bilimciyle lisansüstü çalışmalarını bitki hastalıkları üzerine yaparak bu alanda (bitki patolojisi) temel uzmanlığını (1896’da) almıştır.

1896 yılında Iowa’dan ayrılıp, Alabama’daki Tuskegee Enstitüsü’nde çalışmaya başlayan Carver, Tuskegee Enstitüsü’nde bilimsel araştırma ve buluşlarına devam ederek bu enstitüde ölümüne değin öğrencilerine dersler vermiştir.

Carver birçok zirai bitki üzerine bilimsel çalışmalar yapmış ve çalışmalarının sonuçları birçok probleme yönelik çözümler sunmuş; bu sayede çitçilere, üreticilere umut kaynağı olmuştur. Çiftçilere bitkileri nasıl hastalıklardan koruyacağını öğrettiğinden yerel çiftçilerin ona ‘bitki doktoru’ diye hitap ettikleri bilinmektedir. Carver’ın özellikle yerfıstığı (Arachis hypogaea), tatlı patates (Ipomoea batatas) ve soya fasulyesi (Glycine max) üzerine önemli çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Bu yüzden ‘fıstık adam’ adıyla da anılmıştır.

Carver yaptığı bilimsel çalışmalarla başarısına başarı katarken çiftçilerin sorunlarına çözüm olmakla yetinmemiş yaşadığı bölgenin tarım faaliyetlerinin canlanmasında da büyük bir etkisi olmuştur. Yaptığı çalışmalarla yıllarca pamuk ekiminden tüketilen toprağın kalitesini yükseltmek için ‘yer fıstığı’ dikmenin/ekmenin önemini vurgulamıştır.

Hiç evlenmemiş ve sosyal hayatı neredeyse hiç olmamış; tüm hayatı laboratuvarı ve çalışmaları olan Carver, ömrünü bilime adayarak buluşlar yapmıştır. 1930’larda Amerika’da çocuk felci (Poliomyelit) hastalığı (viral bir hastalıktır) patlak verdiğinde Carver çözüm arayarak ‘yer fıstığı’ yağının çocuk felcine (hastaların zayıflamış kaslarına) iyi geldiğini bulmuştur. Ayrıca yer fıstığından -300’e yakın-  ve tatlı patatesten -100 kadar- ürün (birçok farklı bitkiden özellikle yer fıstığı ve tatlı patatesten; yağ, sabun, peynir, mürekkep, plastik, pekmez, posta pulu yapıştırıcısı, un, macun, mayonez, silgi, sirke, -500 farklı tonda- boya gibi ürünler) geliştirmiştir. Bu sayede toprağı zenginleştiren bu baklagiller (yer fıstığı) ve tatlı patates gibi bitkiler için pazar alanları oluşturmuştur.

Doğadan ilham alarak ‘doğa en iyi öğretmendir’ düsturuyla günün erken saatlerinde kalkıp, ormanları dolaşıp, derslerine örnekler toplayan Carver, yaşadığı dönemdeki sıradan botanikçilerin çoğunu tanımadığı bitkiler toplamıştır. Topladığı ve gözlemlediği bitkilerden çok etkilenmiş olsa gerek ki; ‘gizler bitkilerdedir, bunları görebilmek için bitkileri yeterince sevmek gerek’ demiştir.

Carver’ın bilim dolu hayatı yaşamının en parlak zamanlarının geçirdiği enstitüde (1943’te) sona ermiştir. Ölümünden sonra doğduğu çiftliğin bahçesine heykeli dikilmiştir. Bu heykel ilk Afroamerikalı heykeli olmuştur.

2005 yılında Missouri Botanik Bahçesi, Carver adına ve anısına bahçede bir kısım açmıştır (Carver Garden). Ziyaretçiler bu bahçede Carver’ın sözlerinin yazılı olduğu tabelalar arasında bitkileri seyredebilmektedirler.

Carver’ın kölelikten bilim insanlığına, bilim insanlığından ölümüne kadar yaşamı başarılarla dolu bir hayat hikâyesi haline gelmiştir; bu birçok insana ilham kaynağı olmuş ve olmaya da devam etmektedir.

Kaynaklar:

Abrams, D. 2008. George Washington Carver: Scientist and Educator (Black Americans of Achievement). Infobase Publishing, 1. ed., New York, pp 119.

Bagley, M. 2013. George Washington Carver: Biography, Inventions & Quotes. Live Science, Erişim: https://www.livescience.com/41780-george-washington-carver.html, Erişim Tarihi:06.05.2020.

Biography, 2020. George Washington Carver, Erişim: https://www.biography.com/scientist/george-washington-carver,  Erişim Tarihi:05.05.2020.

Carver, G. W. 1925. How To Grow The Peanut And 105 Ways of Preparing It For Human Consumption (Fourth Edition). Tuskegee Experiment Station, Bulletin No. 31.

Encyclopædia Britannica, 2020. George Washington Carver- American Agricultural Chemist, Erişim: https://www.britannica.com/biography/George-Washington-Carver, Erişim Tarihi:06.05.2020.

History, 2020. George Washington Carver, Erişim: https://www.history.com/topics/black-history/george-washington-carver, Erişim Tarihi:04.05.2020.

İnovatif Kimya Dergisi, 2020. George Washington Carver, Erişim: https://inovatifkimyadergisi.com/george-washington-carver, Erişim Tarihi:04-05.05.2020.

Kremer, G. R. 1987. George Washington Carver – In His Own Words. University of Missouri Press, Columbia, pp 208.

Kremer, G. R. 2011. George Washington Carver: A Biography. Greenwood Biographies, Santa Barbara, California, pp 203.

Macceca, S. Science Readers – Life Science: George Washington Carver: Agriculture Pioneer (Science Readers: Life Science). Teacher Created Materials Publishing, 3 ed., Huntington Beach, pp.32.

Missouri Botanical Garden, 2020. George Washington Carver Garden, Erişim: http://www.missouribotanicalgarden.org/media/fact-pages/carver-garden.aspx, Erişim Tarihi:06.05.2020.

Science History Institute, 2017. George Washington Carver, Erişim: https://www.sciencehistory.org/historical-profile/george-washington-carver, Erişim Tarihi: 04.05.2020.

The State Historical Society of Missouri, 2020. George Washington Carver, Erişim: https://historicmissourians.shsmo.org/historicmissourians/name/c/carver/, Erişim Tarihi: 07.05.2020.

Tompkins, P., Bird, C. 1983. The Secret Life of Plants (Bitkilerin Gizli Yaşamı). Sungur Yayınları. Araştırma-5. İstanbul. (Çeviri: Sulhi Dölek).

* Carver’ın ünlü bir özdeyişi: ‘Eğitim, özgürlüğün altın kapısının anahtarıdır’.

[Video kaynaklar:

Iowa PBS, 2018. George Washington Carver: An Uncommon Life (George Washington Carver hakkında Iowa PBS tarafından yapılan bir belgesel film): https://www.pbs.org/video/george-washington-carver-an-uncommon-life-qeru7s/.

Run-D.M.C, 2015. Run-D.M.C. – Proud To Be Black (Hip-hop grubu Run-D.M.C’ nin 1986 yılında çıkardığı ‘Raising Hell’ adlı albümde yer alan “Proud to be Black” adlı parçada; George Washington Carver’dan övgüyle bahsettiği -iki dize- şarkı): https://www.youtube.com/watch?v=arbGBG0BsTg&list=OLAK5uy_kYMjnK2ggkqpB_z7KQK13Ed3kBBi_5xfY&index=12.]