Tatlı mı Tatlı Meyan Kökü | Bilimya

Meyan kökü (Glycyrrhiza glabra), Baklagiller (Fabaceae) familyasına ait, çok yıllık otsu bir bitki türüdür. Genellikle 120-150 cm boylara ulaşır, ancak uygun koşullarda daha da büyüyebilir. Kökeni Rusya ve Çin olmak üzere, Asya kökenlidir. Morumsu mavi renkte, küçük boyutlu çiçeklere sahiptir. 7-15 cm uzunluğundaki yaprakları ile karakteristik bir görünüme sahiptir. En dikkat çekici özelliği ise toprağın derinliklerine uzanan, yaklaşık 1 metreye kadar ulaşabilen kalın ve lifli kök yapısıdır. Bu kök yapısı, bitkiye hem besin depolamasını sağlar hem de tıbbi özellikleri olan bileşiklerin üretildiği merkezdir. Meyan, günümüzde Akdeniz havzası, Güneydoğu Avrupa ve Asya’nın bazı bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Meyan kökü, binlerce yıldır kullanılan ve özellikle Ayurveda tıbbında önemli bir yere sahip, çok yönlü bir bitkidir. Tarihi, mide ve bağırsak sorunlarının tedavisinde kullanıldığı antik Yunan tıbbına kadar uzanır. Hem şifa kaynağı olarak hem de ilaçların acı tadını maskelemek için kullanılan meyan kökü, Asya ve Avrupa’da sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarının tedavisinde de geleneksel olarak tercih edilmiştir. Ayurveda’da ise ‘Vata’ ve ‘Kapha’ enerjilerindeki dengesizliklerden kaynaklanan rahatsızlıklar, göz hastalıkları ve boğaz sorunları gibi birçok şikâyetin tedavisinde kullanılmıştır.

Meyan kökü (Glycyrrhiza glabra), likiritin, rhamnoliquirilin, liquiritigenin gibi flavonoidlerin yanı sıra, şeker kamışından 60 kat daha tatlı olan glisirizin gibi saponinler de dahil olmak üzere çok çeşitli aktif bileşenler içerir. Bu bileşenler arasında en dikkat çekenlerden biri glisirhetinik asittir. Glisirhetinik asit ve glisirizin, Herpes simpleks, Herpes zoster, HIV ve hepatit B, C gibi birçok virüsün çoğalmasını engelleyici özelliğiyle bilinir. Özellikle, bu bileşiklerin viral enfeksiyonlarla mücadelede önemli bir potansiyele sahip olduğu düşünülmektedir.

Meyan kökü, içindeki izoflavonoid adı verilen özel bitkisel bileşenler sayesinde güçlü bir antibakteriyel etkiye sahiptir. Bu bileşenlerden hispaglabridin, B,4’-O-metilglabridin, glabridin, glabriol ve 3-hidroksiglabrol, özellikle Staphylococcus aureus gibi zararlı bakterilere karşı etkili olduğu bilinmektedir. S. aureus, birçok antibiyotiğe karşı direnç geliştirmesi nedeniyle günümüzde önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Bu araştırma, meyan kökünün doğal bir antibiyotik gibi davranarak S. aureus’a karşı etkili olduğunu ve bu sayede bitkisel tedavi yöntemlerinde kullanılabileceğini göstermektedir.

Meyan kökünün aktif bileşeni glabridin, damar sertliği (ateroskleroz) oluşumunu engelleyen çok yönlü bir etkiye sahiptir. Glabridin, güçlü bir antioksidan olarak, zararlı moleküllerin (serbest radikaller) damarlara zarar vermesini önler ve iltihaplanmayı azaltarak damar duvarlarının korunmasına yardımcı olur. Ayrıca, glabridin bağırsaklardaki yararlı bakterilerin çoğalmasını destekleyerek bağışıklık sistemini güçlendirir ve böylece damar sertliği riskini azaltır. Bu sayede, meyan kökü ve özellikle glabridin, damar sağlığı için potansiyel bir doğal destek olarak değerlendirilmektedir.

Meyan kökü, yüzyıllardır geleneksel tıpta geniş bir kullanım alanına sahip olmuştur. Astım, boğaz ağrısı, mide ülseri gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanıldığı gibi, ateş düşürücü, öksürük kesici ve iltihap giderici özellikleriyle de bilinir. Tansiyonu dengeler, böbreklerde ve idrar yollarında oluşan taşları dökmeye yardımcı olur. Ayrıca, cilt hastalıkları, romatizma ve hatta bazı bulaşıcı hastalıkların tedavisinde de kullanılmıştır. Meyan kökünün bu kadar çok alanda kullanılmasının nedeni, içindeki çeşitli aktif bileşenlerin vücutta farklı etkiler yaratmasıdır. Bu bileşenler sayesinde meyan kökü, antioksidan, anti-inflamatuar ve antiviral gibi birçok özelliğe sahiptir. Günümüzde de meyan kökü, gıda, ilaç ve kozmetik endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle şekerleme, içecek ve tütün gibi ürünlerde tatlandırıcı olarak tercih edilmektedir.

Meyan kökü, genellikle üç yıl bekletildikten sonra toplanır, temizlenir ve güneşte kurutulmak suretiyle saklanır. Kurutulmuş meyan kökünden çay hazırlamak için 50 gram kök, 1 litre suda kaynatılır. Ancak meyan kökünün tatlı tadı nedeniyle aşırı tüketimi bağımlılık yapabilir. Bu nedenle, düzenli ve bilinçli tüketilmesi önemlidir.

Hamilelik ve emzirme döneminde, bazı ilaçlarla birlikte kullanıldığında veya bazı sağlık sorunlarında yan etkileri olabileceğinden, meyan tüketmeden önce mutlaka bir sağlık uzmanına danışılması önemlidir.

Kaynaklar

1) Gupta, V. K., Fatima, A., Faridi, U., Negi, A. S., Shanker, K., Kumar, J. K., … & Khanuja, S. P. (2008). Antimicrobial potential of Glycyrrhiza glabra roots. Journal of ethnopharmacology, 116(2), 377-380.

2) Markina, Y. V., Kirichenko, T. V., Markin, A. M., Yudina, I. Y., Starodubova, A. V., Sobenin, I. A., & Orekhov, A. N. (2022). Atheroprotective effects of Glycyrrhiza glabra L. Molecules, 27(15), 4697.

3) Batiha, G. E. S., Beshbishy, A. M., El-Mleeh, A., Abdel-Daim, M. M., & Devkota, H. P. (2020). Traditional uses, bioactive chemical constituents, and pharmacological and toxicological activities of Glycyrrhiza glabra L.(Fabaceae). Biomolecules, 10(3).

4) Irani, M., Sarmadi, M., Bernard, F., & Bazarnov, H. S. (2010). Leaves antimicrobial activity of Glycyrrhiza glabra L. Iranian journal of pharmaceutical research: IJPR, 9(4), 425.

5) Ermiş Faruk K. (2003). Şifalı otlar 1. Cilt, Print City Tesisleri, İstanbul.