Zebani Kuşu Gerçek Mi? | Bilimya

25 Mayıs 2024’te yapılan bir paylaşımla Zonguldak’ta Zebani kuşunun var olduğu iddia edilmiştir. Bu kuş Caprimulgidae (Gece Kuşları) familyasından Caprimulgus aegyptius türüdür. Halk arasında Mısır çöl çobanaldatanı, Mısır bülbülü ya da Türkiye’de yeni kullanılan adıyla ‘’Zebani Kuşu’’ da denmektedir. IUCN’de paylaşılan habitat sınırları; Kazakistan, İran, Suudi Arabistan, Sudan, Çad’a kadar ve Fas’tan Mali’ye kadar uzanmakta ve geniş bir yayılım göstermektedir (Şekil 1).

Şekil 1. Caprimulgus aegyptius popülasyonunun dünyadaki dağılımı renk koyuluğu arttıkça popülasyon sayısı artacak şekilde tasarlanmıştır (BirdLife International, 2019).

IUCN’nin kırmızı listesinde yer alan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Suudi Arabistan gibi çölde yapay sulama yapan ülkelerde böcekçil kuşların bu verimli tarlalara gitmesine rağmen Mısır bülbülünün (Zebani Kuşu’nun) aşırı ve kaçak avlanma nedeni ile kurak ve uzak çöl iklimlerinde yaşamını sürdürmeye çalıştığı düşünülmektedir. Tamamen zararsız olduğu blinmekte ve özellikle kamuflajı nedeniyle kanadına konan güve gibi böcekler ile beslenmektedir. Mısır bülbülü ile ilgili ilk kayıtlar Campbell & Smiles (2017) tarafından elde edilmiştir. ‘’Cansız’’ olarak nitelendirilen çorak ve kurak yaşam alanlarının koruma statüsü diğer habitatlara nazaran daha düşük olduğu ve gececil canlılar gündüzcül canlılara göre daha az çalışıldığı için mısır bülbülüne dair çok bilgi bulunmasa da habitatı, göç zamanı ve yavru bakımı hakkında bilgiler mevcuttur. Genel olarak açık çölde, daha çok çalılık alanlarla beraber suya yakın yerlerde görülür. Yuva yapmamakta ve yumurtalarını kendinden 70 m uzağa bu çalıların altına veya açık çöle bırakmaktadır. Yavrulaması 4 hafta kadar sürmektedir. Mart 2016’da yapılan bir çalışmada takip edilen yavrular hareketli olduğundan kaybedilmiş ve daha sonra yuvadan 5 m uzakta tekrar gözlenmiştir. İki alt türünün olduğu bilinmektedir. Bunlar: Caprimulgus aegyptius aegyptius Doğu (Asya) ve  Caprimulgus aegyptius saharae Batı (Afrika) türleri olup bazı popülasyonlar yerleşik, bazıları ise göçmendir. Zonguldak’ta görülen Mısır bülbülünün Türkiye’ye yaşamak için mi göç etmek için mi geldiği bilinmemektedir. Ülkemizde henüz Mısır bülbülü hakkında bir çalışma bulunmamaktadır.

Ses 1. Caprimulgus aegyptius (Zebani Kuşu)’nun Mayıs ayındaki ötüş sesi (Boris, 2015).

Kaynakça:

•  Wasserlauf, Y., Gancz, A., Ben Dov, A. et al. (2023). A telemetry study shows that an endangered nocturnal avian species roosts in extremely dry habitats to avoid predation. Sci Rep 1, 11888. https://www.nature.com/articles/s41598-023-38981-2.

• BirdLife International. (2019). Caprimulgus aegyptius (amended version of 2018 assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2019: e.T22689902A155483722. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2019-3.RLTS.T22689902A155483722.en. Accessed on 16 November 2024.

• Babbi̇ngton, J. (2015). Photospot egyptian nightjar Caprimulgus aegyptius aegyptius. Sandgrause, (37). Photospot-Egyptian-Nightjar-Caprimulgus-aegyptius-aegyptius.pdf.

• Campbell, O., Smiles, M. (2017). The discovery of a breeding population of egyptian nightjars Caprimulgus aegyptius in the united arab emirates. Sandgrause, (39).
• Sesin kaynağı:  Boris N. (05 May 1974). Veprintsev Lebap, Türkmenistan. Erişim:https://ebird.org/species/egynig1 Erişim tarihi: 17.11.2024.